Geschiedenis

Mevrouw Jansen-Adriaansen, voor vele Bavelaars die bij haar in de klas hebben gezeten beter bekend als juffrouw Cor, woonde als kind in het pand waar nu de modezaak van Geert Bastiaansen gevestigd is. In haar jeugd, anno 1920, werden alle familieleden die buiten Bavel woonden nog uitgenodigd om kermis te komen vieren en de bakkers hadden dan de drukste tijd van het jaar. De Adriaansens hadden zelfs een speciale kermisbroodmand, omdat het normale mandje niet groot genoeg was om de enorme kermisbestelling te bevatten.

De kermis bestond in de twintiger jaren enkel uit 5 kraampjes die opgesteld waren tegenover het oude kerkhof; daar was vroeger meer ruimte omdat het huis van Van Kuijk de slager er nog niet stond.

Later werd de kermis ook wel gehouden op het terrein waar nu het woonhuis van Van den Acker staat (daarvoor Mart Meeuwissen): Willem Krielaars had daar een boomgaard en het terrein was soms zo drassig dat de hele kermis in de modder zakte.

Niet alleen het aantal kramen was beperkt voor de oorlog, maar ze hadden ook allemaal min of meer hetzelfde assortiment: een beetje snoep, wat “lekstokken” en vooral stroopmoppen die de smaak hadden van taaitaai. Eén van de kraampjes had een Rad van Avontuur, het toppunt van de gehele kermis, dat tegemoet kwam aan de goklust van de Bavelaars.
Bij dat rad kon je plankjes kopen die aan weerszijden beplakt waren met speelkaarten – een dubbele kans dus – en dan braken de momenten van de spanning aan, want de prijzen waren niet mis: peperkoeken of weer de onvermijdelijke stroopmoppen. Van de kraamhouders was er één beroeps uit Breda, de rest kwam gewoon uit Bavel. Balemans die eigenlijk slachter was, de rietdekker Jan Leppens, Kees Diepstraten die normaal de kost verdiende met de verkoop van petroleum en de voerman Graad Martens.

De kermis, althans het buitengebeuren, sloot als het donker begon te worden. Als het vrouwvolk en de kinderen nog net “voor d’n donkeren” thuis waren trokken de mannen naar de drie Bavelse cafés: Het Haantje, Bruininks en Bruins. Dit laatste café was gevestigd in één van de kleine huisjes in de Kloosterstraat tegenover de kerk. De Bruinsen waren ook nog grutters en verkochten tabak. Een merkwaardig Bavels kermisgebruik was toen om zo hard te stampen dat de houten vloer van café Bruins het begaf.

De gemoederen raakten toen natuurlijk des te sneller verhit, omdat een borrel zo’n negentig jaar geleden nog maar een stuiver (in de muntsoort gulden) kostte. Zo waren er natuurlijk wel eens vechtpartijtjes, maar volgens juffrouw Cor werden die altijd veroorzaakt door ruziezoekers uit de Ginnekense Klappetter ( …). De kinderen Adriaansen hadden trouwens informatie uit de eerste hand want achter hun huis lag toen het cachot waarin de dronkaards hun roes moesten uitslapen.

De onschuldige kermisgebruiken konden natuurlijk niet de goedkeuring wegdragen van Deken Doctor Dirkx, die na elke kermis smalend opmerkte: “Ze waren weer los, de hokkelingen!”

De Bavelse harmonie is verantwoordelijk voor de uitbreiding van de attracties: in 1928 vierden de muzikanten hun eerste lustrum en ze nodigden kermisexploitant De Voer uit om met zijn mallemolen naar Bavel te komen. Sensatie alom! Terwijl nu de draaimolenleeftijd ophoudt bij zes, zeven jaar, zat toen heel Bavel tot tachtig jaar en ouder in dit wonder.
Volgens sommigen draaide De Voer toen zo’n geweldige kermis dat hij het jaar daarop hier met een spiksplinter-nieuwe mallemolen verscheen. Ook de harmonie voer er wel bij; het kasboek vermeldt in 1928 een batig kermissaldo van f65,70.

In 1935 organiseerde de harmonie samen met rijvereniging Juliana met veel succes een Kermesse d’Eté. Onze muzikanten schijnen trouwens een zwak voor het kermisgebeuren te hebben, want in de jaren zeventig zorgden ze op het kerkplein nog diverse keren voor een voorjaarskermis en starten ze het jaarlijks Kermisconcert op.

Uiteraard is het aantal attracties na de eerste mallemolen gegroeid. De kermis werd, toen het kerkplein van het hekwerk was ontdaan, daarheen verplaatst, terwijl de Cakewalk, als die er was, een plaats op het parkeerterrein aan ’t Hof kreeg.

Eind zeventiger, begin tachtiger jaren, werd de kermis verplaatst naar het evenemententerrein (achter Bruininks). Dit leverde de eerste jaren verbitterde commentaren op, want het was een uiterst slappe kermis: “het was meer terrein dan evenement”. De jaren daarop was er gelukkig weer enig herstel te zien. Maar zoals vroeger werd het daar nooit meer; als je door het dorp reed en je wist niet dat er kermis was ging het volledig langs je heen. Het terrein lag verstopt tussen de boerderij van Bomaars, café Bruininks en het tehuis van de Catechisten. Het randgebeuren zakte verder in. De cafés die vroeger afgeladen vol zaten en zéker op de maandagavond “de mannekesavond”, hadden op kermismaandag en dinsdag niets meer te bieden. Alleen op zondagmiddag zat er nog levende muziek bij Bruininks.

In 2002 ontstond er in Bavel verwarring over de datum van de kermis. In Bavel ging en gaat men er vanuit dat de kermis aanvangt op de zondag na de 21e september; de zaterdag ervoor en de maandag en dinsdag erna. De Gemeente Breda, organisator van de kermis, hield er een andere formule op na; aanvang op de eerste zaterdag na de 21e september. In 2002 “botsten” daardoor deze rekenwijzen. Het kermisconcert door de harmonie en levende muziek in zaal Bruininks waren vastgelegd op zondag 22 september. De attracties kwamen echter pas een week later zaterdag de 28e. Gevolg: voor het eerst in vele jaren géén kermisconcert van de harmonie.

In december 2002 werd een aanvang gemaakt met de renovatie van het Jack van Gilsplein. De glasbakken werden onder de grond gewerkt en de bomen aan de Vore verdwenen. De toenmalige voorzitter van Dorp Bavel, C. Bastiaansen, pleitte al in juni 2000 in een artikel in BNde Stem voor een dorpsplein waar alle activiteiten zich thuis zouden voelen. Het officiële evenemententerrein achter Bruininks werd wat hem betreft overbodig en slechts parkeerterrein. “Nu stop je de evenementen buiten het zicht van het dorp, het mag toch gezien worden” aldus Bastiaansen. Het plein zou hierdoor ook geschikt worden voor festiviteiten zoals de kermis. Dat laatste kwam er echter nooit van.

Ruim drie jaar later, in oktober 2005, ontstond er bij een aantal aanwezigen tijdens de Bavelse dorpskwis het plan om een initiatiefgroep te formeren met als doel: “Kermis terugbrengen naar waar hij thuis hoort; onder de kerktoren op het kerkplein”. Comité Kermis in ’t centrum ; wat overigens géén verwijzing was naar de plaatselijke cafetaria, was
geboren!!

Na vele gesprekken met de Gemeente Breda en ondersteuning van Dorp Bavel; De Middenstandsvereniging VBB; Parochiebestuur (als gedeeltelijk eigenaar van het kerkplein) en een handtekeningenaktie tijdens de braderie van Bavel Anno 1920 keerde de kermis op zaterdag 22 september 2007 (als proef) terug op het kerkplein. De attracties
dat jaar: Autoscooter; Boksbal; Balco-rotor; Draaimolen; Gebakwagen; Grijpkranen; Kinderbobsleebaan; Lijntrek; Nougat/Suikerwerken; Schietsalon en Trip/Wip. De middenstand had voor de kermiszondag op verzoek van het Comité zelfs een kermistrein gesponsord. Deze verbond de kern van Bavel met de nieuwbouwwijk Nieuw Wolfslaar.
Een attractie overigens die ook een relatie had met vroeger jaren toen dezelfde exploitant (Scheffers uit Uden) ook al Bavel aandeed met zijn trein en de route toen nog, bij gebrek aan een nieuwbouwwijk, via het Kerkeind liet lopen.

Op kermisdinsdag 25 september 2007 vond, in aanwezigheid van de wijkagent, een openbare evaluatie plaats van dit “eerste” jaar op het Kerkplein. Op wat woordelijke schermutselingen na over de wat minder gelukkig plek van de schietsalon, pal voor het raam van de plaatselijke slijter, was de gehele vergadering van mening dat de proef geslaagd
en een definitieve terugkeer naar het Kerkplein gewenst was. Enkele maanden besliste de Gemeente Breda ook zodanig met daarbij wel het verzoek om de initiatiefgroep Comité Kermis in ’t Centrum; als klankbordgroep, te laten voortbestaan.

Het Comité bleef bestaan maar wijzigde haar naam na het bereiken van haar eerste en belangrijkste doel; de kermis terug naar het hart van het dorp, in Comité Kermis in Bavel.

In de jaren daarna leefde de jaarlijkse kermis door het actieve comité verder op. De exploitanten werden voortaan uitgenodigd voor een welkomstborrel op kermiszaterdag in De Tussenpauz (voorheen Bruininks); kermis werd officieel geopend door respectievelijk Janus Oomen (2008; wethouder); Bob Zwijnenberg (2009; wethouder) Michael Martens
(2010; voorzitter middenstand); Rob van Uden en John Mersel (2011; Pastores R.K. Maria ten Hemelopneming); er werd gezorgd voor een extra (wissel)-attractie (2009; Rupsbaan; 2010; Funhouse) en de Viskraam keerde terug (vanaf 2009 Max). Naast de bestaande nevenactiviteiten van de harmonie (Kermisconcert); KPJ (Voetbal); en Toos Vermulst (Ouderenmiddag) ontstonden er ook nieuwe zoals de Kermis Bridge Drive (vanaf 2009); Kermis Rik Toernooi (2010) en Kermis Poker Toernooi (2011). De levende muziek keerde op zaterdag en zondag terug in de twee nog resterende Bavelse cafés ’t Karrewiel (John Klaassen) en De Tussenpauz (Sjef Verhulst). De Kermis leefde weer in Bavel.

In 2011 werd het eerste lustrum gevierd van de terugkeer van de kermis op het Kerkplein. Als jubileumattractie werden; door financiële ondersteuning van Johan Smits Tree Nursery, de Salonschommels van de familie Leander-Van den Oven vastgelegd. Daarnaast was er een ballonnenwedstrijd voor de jeugd; vond voor de 1e maal het Pokertoernooi plaats; reed de kermistrein 3 dagen en werd de kermis groots aangekondigd als extra bijlage (met
advertenties van exploitanten; sponsoraktie door de Bavelse supermarkt AH en artikelen over de kermis ) van het Weekblad van Nieuw-Ginneken.

Bronnen:

–

Bavel 700 jaar. Familie Polman. Een terugblik 1999
Kermis Comité Bavel